www.baltofilm.fora.pl

Iditarod

Leonhard Seppala

Na podstawie
[link widoczny dla zalogowanych]
[link widoczny dla zalogowanych]
[link widoczny dla zalogowanych]

Urodził się 14 września 1877 roku, zmarł 28 stycznia 1967. Z pochodzenia Norweg, z wyboru Amrykanin, gdzie był maszerem, gdzie hodował psy rasy Siberian Husky, gdzie szkolił i psy i maszerów. Brał udział w Zimowych Igrzyskach Olimpijskich w 1932 r. Uważany jest za "ojca" rasy Siberian Husky.
Urodził się w Skibotn, dorastał w niedalekim Skiervoj, w gminie Storfjord, w okręgu Troms, 600 km za kołem polarnym. Jego ojciec Isak Isaksson Seppala urodził się w Szwecji. Jego matką była Anne Henriksdatter. W Skiveroy zamieszkał w wieku dwóch lat, gdzie ojciec pracował jako kowal i rybak. Syn poszedł w ślady ojca – od najmłodszych lat terminował w kuźni, wyruszał z nim na łowiska. Mając 20 lat wyrusza do Kristianii [dzisiejsze Oslo], w którym zdaje egzamin mistrzowski w zawodzie kowala po koniec 1898 r. By zdobyć dyplom pracuje między innymi w Aker Mechanical Industries, a następnie w kuźni CF Andersersen. W tym okresie umiera jego miłość z dzieciństwa, Margit, którą planował poślubić. Po tym wydarzeniu wraca do domu i pracuje jak wcześniej.
Po wieściach o gorączkach złota, które falami ogarniają Alaskę, coraz mocniej zaczyna myśleć o emigracji. Jego przyjaciel, który przybywa w tym okresie do Norwegii, Jafet Lindeberg, zachęca go do wyjazdu. W połowie czerwca 1900 roku przybywa na SS Ohio do Nome. Wyjeżdżając za pożyczone pieniądze musiał spełnić jeden warunek – pracować dla swego przyjaciela. Zostaje zatrudniony w Pioneer Mining Company, spółce założonej przez trzech "fartownych Szwedów". Uczy się od podstaw górnictwa, jazdy na koniu, powożenia, poza tym bierze udział we wszystkich mniej lub bardziej gwałtownych sporach o prawa do działek jakie były toczone między poszukiwaczami złota a kopalniami. Z racji swego niewielkiego wzrostu nie było mu najłatwiej pracować w kopalni, stąd godzi się na propozycję Lindeberga mającą na celu dalsze badania terenów Alaski, także pod kątem występowania złota. W pewnym momencie otrzymuje zadanie przewiezienia na saniach, zaopatrzenia do kopalń w Kougarok. Seppala po raz pierwszy spotyka się z psami zaprzęgowymi. Mimo, że były to dwa olbrzymy ważące po niemalże 120 funtów, Seppala określa je jako wspaniałe zwierzęta. Poza tym jako Norweg od urodzenia jeździ na nartach, z powodu ciężkiej fizycznej pracy przez całe życie, jest naprawdę silnym mężczyzną, mimo swojego niskiego wzrostu [mierzył tylko 167 cm]. Zdarza mu się brać udział w zapasach. Wiele lat później wspominał o nich, o zaskoczeniu jakie przeżył, kiedy okazało się, że pokonany przez niego górnik, rzucony na ziemie, miał złamane żebra...
W czasie jego pobytu na Alasce, okazało się, że psy zaprzęgowe są niezbędne, ze wykonują niezbędną dla wszystkich pracę, zwłaszcza w zimie. Nieco później startują pierwsze wyścigi psów zaprzęgowych – w 1908 rusza – All Alaska Sweepstakes. Rok później startują w nim Siberian Husky – stosunkowo niewielkie psy przywiezione przez pośrednictwo rosyjskich kupców z Syberii. Nazywane są "syberyjskimi szczurami". Są o połowę mniejsze niż typowe psy używane w tamtych czasach. Zaprzęg zajmuje miejsce na pudle. Plotki głoszą, że przy kursie 100 : 1, w razie wygranej rozbiłyby bank w Nome... Dzieje się to w 1909. Rok później kolejne siedemdziesiąt psów jest sprowadzanych ze wsi Markovo nad Andayrem przed Ch. M. Ramsaya. Zdominują one AAS – zajmując pierwsze, drugie i czwarte miejsce. Jeszcze w 1908 roku Seppala żeni się z Konstancją, dziewczyną, która podobnie jak on przybyła na Alaskę szukać szczęścia.
W 1913 Seppala dostaje od J. Lindeberga zaprzęg syberyjskich psów. Ma je szkolić i uczyć się ich. Rok później startuje w AAS, lecz z racji braku doświadczenia nie kończy biegu. Kolejne lata nalezą już bezapelacyjnie do niego. W latach 1915 – 1917 wygrywa wszystko. W kolejnych latach ściąga nowe psy, ucząc je swojego fachu i przekonując się jak bardzo są wytrzymałe. Staje się legendą w Nome i sporej części Alaski. W 1916 roku w wyniku sprzeciwu "psiarzy" z Ruby zostaje urządzony wyścig, mający udowodnić, że nie ma oszustw, że wszystko jest w porządku. Nome reprezentuje Seppala. Trasa wyścigu jest trudna, lecz jego "syberyjskie szczury" dają sobie radę, przybywając pierwsze. Anegdota głosi, że wiele osób straciło olbrzymie majątki, zaś Seppala, chcąc pokazać jak wyszkolone są jego psy siadał na saniach i palił cygaro, kiedy zaprzęg jechał do celu... Ponoć w jednej z wielu dyskusji Seppala miał powiedzieć "że nie zawsze wielkość jest najważniejsza". Ówcześni liderzy w zaprzęgach Seppali – Scoty i Jens nie należeli ani do dużych [pod względem wagi] ani do wysokich psów... Syberyjskie szczury. Sława Seppali trwa ciągle nadal w latach 20-tych i 30-tych mimo, że już głównie szkoli psy, i przewodników. Startuje coraz rzadziej.
W 1925 roku wybucha epidemia w Nome. Warunki [-48 C] i wiatr [ok 130 km/h] sprawiają, że samoloty nie mogą wystartować. Zapada decyzja o tym że to psie zaprzęgi przewiozą surowicę z Nenany, dokąd docierają koleją z Anchorage. Po upływie pięciu i pół dnia ostatni maszer – Gunnar Kaasen dociera do Nome. Przewodnikiem jest Balto, także pies wychowany i wyuczony przez Seppalę. On zaś osobiście prowadził zaprzęg przed 340 mil, z Nome i z powrotem przez najbardziej niebezpieczne okolice – w tym lody na Norton Soung, zaś samą surowicę przewoził przez 91 mil. Jego przewodnikiem był wówczas słynny Togo. I Kaasen i Seppala używali psów Siberian Husky, lub psów z domieszką ich krwi. Trasa przemarszu upamiętniana jest obecnie, co roku, poprzez wyścig Iditarod Trail Sled Dog Race. Nagłośnienie roli Balto i Kaasena wywołało sprzeciwy Seppali, który mówił że skradł on sławę i zasługi, także i jego psiakom. W kolejnych latach na fali popularności Seppala ruszył w trasę z 44 psami i swoimi ludźmi do pomocy. Zakończyła się ona w Maine, gdzie wygrał wyścig z Arturem Waldenem. Niedługo potem założył pierwszą hodowlę psów w Poland Spring, we współpracy z panią Elizabeth Ricker. Był to początek popularności rasy Siberian Husky w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. Razem z Liz Ricker wygrywają, często zajmując oba pierwsze miejsca większość wyścigów psów jakie odbywały się na wschodzie USA i Kanady. U Liz Rickner swoją emeryturę znalazł Togo. Seppala bardzo lubił tego psa, wspominał chwilę kiedy Togo nie mógł wyruszyć na szlak, kiedy umierał. Togo biegał w zaprzęgach Seppali przez dwanaście lat...
W 1931 roku H. R. Wheeler przywozi kolejne trzy syberyjski psy, wykupuje zaprzęg Seppali i zakłada hodowlę tych psów, funkcjonującą do 1950 r. Te psy stanowiły wzorzec rasy, którą Canadian Kennel Club zarejestrował w 1939 r.
Przez cały czas Seppala i jego żona angażowali się hodowlę psów mających jak najwięcej wspólnego z "syberyjskimi szczurami", które wiele lat wcześniej zostały przywiezione z terenów Czukotki, Kamczatki czy Kołymy. Był to początek drogi która sprawiła że w 1990 roku narodziła się rasa seppala siberian husky w 1990 r., która bardzo mocno różni się od "normalnej" Siberian Husky.
W 1928 roku Seppala przenosi się na Alaskę do Fairbanks. Kilka lat później na Zimowych Igrzyskach Olimpijskich w Lake Placid pokazuje swoje psy i zdobywa srebrny medal. W ciągu kolejnych lat pracuje jako leśniczy. Topnienie zasobów złota powoduje wyjazd z Alaski. W 1946 roku wraz z żoną przenoszą się do Seattle. Zaczynają do śmierci współpracować z hodowlą Earla L. Snodiego, specjalizującego się psach syberyjskich wywodzących się wprost od tych przywiezionych z Syberii. W 1950 roku odwiedza swoje rodzinne strony, zostając honorowym maszerem w Norweskim Stowarzyszeniu Psich Zaprzęgów. W 1957 roku przekazuje część swoich rzeczy i pamiątek muzeum w Troms. Większość z jego pamiątek znajdzie się potem w Musem Alaska University Na zaproszenie dziennikarza Thomasa Lowella ponownie odwiedza Alaskę, spotykając się z niesłychanie ciepłym przyjęciem ze strony jej mieszkańców. Seppala mieszka do śmierci w Seattle, gdzie umiera w wieku 90 lat. Jego żona umiera nieco później, w wieku 85 lat. Oboje pochowani są w Nome...
Seppala uznawany jest dziś za ojca rasy Siberian Husky, która została uznana przez American Kennel Club w 1930 r., Alaska Airlines ustanowiła nagrodę jego imienia, w 1999 r. został wzniesiony jego pomnik w Skibotn.
W 2001 roku został rozegrany wyścig psich zaprzęgów o nazwie Seppala Memorial Race, prowadzony przez 3 kraje od Enontekio w Finlandii poprzez Pajalę i Kirunę w Szwecji do Storfjord w Norwegii.

Seppala i Togo

Seppala, Fritz [po lewej] i Togo [po prawej]

Pies rasy Seppala Siberian Sleddog

Tonya, jedna z liderek zaprzęgów Seppala Siberian Sleddog

I jeszcze jeden...